Empathie

Op het ogenblik kijk ik – uitgesteld - naar mijn opnames (10) van “The Mind of the Universe” van de VPRO, een programma waarin wetenschappers in allerlei vakgebieden je meenemen naar de toekomst, met Robbert Dijkgraaf als verbindingspersoon.  Heel interessant vind ik deze uitzendingen … voer voor mijn leerhonger. De afleveringen hebben titels die tot de verbeelding spreken: de schepper, de veroveraar, de maker, de verkenner, de illusionist, de dromer, de zoeker, de speler, de denker en de verbinder. Vandaag keek ik aflevering 5, de illusionist. Op het einde in deze aflevering zegt robotingenieur Pascale Fung: “If robots have empathy they will never harm people.” Wat als mensen eens wat meer empatisch zouden handelen of hun empathie aanspreken… zouden ze dan ook ophouden met elkaar te kwetsen, ophouden met ruzie maken, ophouden met oorlog voeren? flitste er door mijn hoofd.  Ik weet wel zeker van wel. Hoe komt het dat wij - of toch sommigen onder ons - robots empathie zouden kunnen aanleren en dat dit toch niet echt goed lukt bij mensen? Telkens weer merk ik in mijn omgeving dat empathie ver te zoeken is.  Mensen oordelen, oordelen, oordelen over andere mensen, telkens weer. Kunnen oordelen is soms nodig; het is een overlevingsstrategie, om bijvoorbeeld veilig de straat te kunnen oversteken, om in te schatten of een situatie veilig is, om te beslissen dat de aardappelen gaar zijn, om te beslissen wanneer het tijd is om te studeren, naar bed te gaan, op te staan, enz. Oordelen over mensen, rechters niet meegerekend - en dan nog - is (eigenlijk) niet nodig.  Wanneer we anderen kunnen laten zijn wie ze zijn - uiteraard zonder wangedrag en geweld te tolereren –, wanneer we met een open geest naar de wereld kunnen (leren) kijken, wanneer we ons empatisch en met mededogen naar andere wezens toe gedragen, zouden we inzien dat oorlog voeren, ruzie maken, geweld plegen, verloren tijd en energie zijn en het leven niet mooier maken. Een andere stelling in deze uitzending ging o.a.  over “human intelligence”, die zou worden overgebracht op robots. Ik vraag me af of deze hoogopgeleide professoren en onderzoekers zichzelf daarbij als voorbeeld nemen?  Beseffen zij dat zij behoren tot een uitermate klein percentage van de mensheid?  Ieder mens is even waardevol, iedereen kan iets bijdragen tot de mensheid in zijn geheel, maar niet iedereen is even intelligent.  Wat wordt verstaan onder ‘menselijke intelligentie’?  De mogelijkheid tot leren?  De mogelijkheid tot aanpassen? De mogelijkheid tot creatie? Toch niet de neiging om blindelings een leider te volgen en zich als schapen naar de slachtbank te laten voeren?  Of toch niet het ontbreken van inzicht dat een mens beter zou werken om te leven i.p.v. te leven om te werken? Hoort empathie bij deze menselijke intelligentie? Of omgekeerd? Ik wil hier wel zeggen dat ik een enorm respect heb voor wetenschappers, vernieuwers, uitvinders, denkers; zij hebben ons leven enorm verbeterd en vergemakkelijkt – toch hier in ieder geval.  Van de andere kant brachten zij ook ‘verbeterde’ oorlogsvoering, ‘betere’ technieken om mensen te manipuleren, onder de knoet te houden, enz., allemaal dingen die gebruikt worden door mensen met weinig of geen empathie. ‘The Mind of the Universe’ roept - bij mij - vragen op en daarom kan ik alleen maar stellen (oordelen) dat ik dit een goed programma vind.