Perceptie

Eeuwen geleden werd voorzichtigheid de moeder van de wijsheid genoemd. Wijsheid vraagt niet naar oordelen of afkeuring; wijsheid vraagt wel naar contemplatie, bezinning, beschouwing, vraagstelling, empathie, …. Het is iets van alle tijden maar zeker dezer dagen wordt voorzichtig handelen dikwijls negatief benaderd; als een vorm van niet durven (onder de mensen komen, zonder mondkapje lopen, leven, …), terwijl het net zo goed een vorm van zorg dragen (voor zichzelf én anderen) kan zijn. En dan vraag ik me af… Mensen die de voorzichtigheid van anderen percipiëren als angst… durven zij zelf wel hun eigen angsten echt onder ogen zien? Mensen die de voorzichtige houding van anderen percipiëren als ‘niet durven te leven’… hoe kijken zij zelf naar wat het betekent om te ‘durven leven’? Perceptie geeft ons geen feiten; het is een spiegel die ons voorgehouden wordt en ons uitnodigt om (ook in deze tijden) naar onze eigen angsten te kijken.

 

Angst, haat en boosheid

Bedenkingen bij de 7de dag van vandaag 17/3. Woorden worden vaak - bewust of onbewust - verkeerd gebruikt.  Vooral politici zijn daar goed in. Zo is er het discours dat er angst en haat gezaaid wordt, waarbij dan meestal naar extreem rechts wordt gewezen. De (meestal) linkse politici die deze kreet – ‘angst en haat zaaien’ – telkens opnieuw op ons loslaten, bezondigen zich eigenlijk aan hetzelfde wat zij verguizen. Als je iets maar dikwijls genoeg zegt, blijft het plakken, gaan mensen dit geloven, wordt het werkelijkheid. Ook vandaag ging het – weer – over islam en moslims. Dit naar aanleiding van de terroristische aanslag in Nieuw Zeeland. Mensen die niet zo gelukkig zijn met de afbreuk van onze seculiere maatschappij, worden opgezadeld met gevoelens die zij misschien helemaal niet hebben. Er zullen wel mensen zijn die haat dragen of die angstig zijn. Echter, wanneer ik rondom mij kijk en luister, hoor ik helemaal geen angst of haat. Ik hoor vooral mensen die ‘boos’ zijn.  Boos zijn is helemaal niet hetzelfde als haat dragen. Boos zijn is een reactie op gebeurtenissen en handelingen, het is een emotie die je mag hebben, die je mag uiten, op een aanvaardbare en respectvolle manier, wel te verstaan. Die boze mensen zijn niet diegenen die op TV aan de gesprekstafel zitten, zich gedragen als ruziënde kleuters en elkaar bestoken met haatdragende taal. Het zijn niet diegenen die met borden in linkse en rechtse demonstraties meelopen, waarbij ik het niet wil hebben over de vernielingen in hun kielzog. Het zijn de mensen die thuis, in hun buurt, met de vrienden, hun boosheid uiten over de afbraak van onze vrijheden (bv vrijheid van spreken – durf maar eens iets over de islam of over mohammed te zeggen of hem af te beelden), over het nachtlawaai bij de enige en zich afzonderende Marokkaanse familie in de vroeger zo rustige straat, over moslims die het werkschema overhoop halen omdat ze willen bidden (katholieke gelovigen die naar de dagelijkse mis zouden willen moeten er niet aan denken om dat te gebruiken als reden om het werk te onderbreken).  Maar deze mensen zijn ook boos over de afbraak van onze verzorgingsmaatschappij, over de te kleine pensioenen waar ze hun ganse leven voor gewerkt hebben en niet eens een rusthuis van kunnen betalen, over de vele diefstallen en baldadigheden (iedereen kent wel iemand waar ingebroken werd), over kleine en minder kleine criminelen die vlugger terug op straat staan dan dat het politierapport is opgemaakt, over politici die hun beloften niet (kunnen) houden, over jobs die naar het goedkopere buitenland verhuizen, over de ongelijke behandeling van kapitaalkrachtigen en gewone mensen, … enz. Is dit haat? Neen, dit is boosheid die door politici als haat wordt omschreven wanneer het over islam en moslims gaat, waardoor mensen in een hoek geduwd worden en zich onbegrepen voelen. Politici van links en rechts, doe vooral zo verder. Jullie woorden zullen werkelijkheid worden.

Zegeningen

Ik voel me bijna schuldig, hier op deze vredige campingplaats onder het lover, beschut tegen de hete namiddagzon. Ik zeg wel: 'bijna', want ik geef me rekenschap van mijn zegeningen (I count my blessings). Je dan schuldig voelen is als vloeken in een stille kerk (waar komt deze vergelijking nu weer vandaan?). Weer zijn er (vooral jonge) mensen vermoord. Manchester dit keer. Weggemaaid door haat. Dat gebeurt ook dagelijks op plaatsen die zich veel verder van mijn comfortabele bed bevinden. Dagelijks zijn er ouders, broers, zussen, kinderen, vrienden, die hun geliefden verliezen door zinloos geweld. Daar denk ik nu aan. Daar gaat mijn hart nu naartoe; naar alle slachtoffers van dat zinloze mensengeweld. Haat ontstaat uit angst, las ik onlangs ergens. Daar kan ik vele invullingen aan geven, bijvoorbeeld: angst om kwijt te raken; angst om verplicht te worden; angst voor één of andere gevangenschap; angst waarmee je grootgebracht werd; angst die de media én de politiek (dikwijls één pot nat) dagelijks aanwakkeren; enz….. Zeker vandaag voel ik het als een plicht om van mijn zegeningen te (leren) genieten.

Nog eens Yalom

Wat een boek om tijdens de vakantie te lezen, bedacht ik bij de eerste hoofdstukken.  

Ondertussen ben ik aan de laatste bladzijden van 'Tegen de zon in kijken' van Irvin Yalom bezig.

'Doodsangst en  hoe die te overwinnen' is de ondertitel.  Ik schafte mij het boek aan, omdat de twee andere boeken die ik van dezelfde schrijver las, 'De Schopenhauer-kuur' en 'Eendagsvlinders', me goed bevallen waren en ook omdat op de achterflap stond:

         '.... Yalom laat zien hoe een droom, een verlies, een traumatische ervaring, de dood of ziekte 

         van een dierbare, of gewoon naderende ouderdom keerpunten kunnen zijn op weg naar een

         zinvoller leven....'

Bovendien, een psychiater die existentiële psychotherapie beoefent en er over schrijft, die uitspraken van filosofen gebruikt om zijn patiënten te helpen, die weg wil van de klinische benadering van patiënten, het spreekt me genoeg aan om meer van hem te lezen. 

Bij de eerste hoofdstukken van Tegen de zon in kijken had ik het gevoel iets te lezen waar ik helemaal niet mee bezig was of wilde zijn.  Ik kan echter moeilijk een boek halfweg opzij leggen, tenzij ik het heel slecht vind, of tenzij ik me voorneem om het later verder te lezen.  Ik bleef dus lezen.  Hoe verder ik in het boek kwam, hoe minder ongemakkelijk ik me voelde en hoe meer ik me echt begon te interesseren aan het gegeven.  Ik besefte dat de dood en doodsangst,  naast de zin van het bestaan (daar ben ik wel uit), vrijheid (zit in je) en eenzaamheid gepaard gaande met bindingsproblemen, toch wel veel met existentiële vraagstelling te maken heeft.  Ik vermoedde ook dat dit wel eens mijn grootste existentieel probleem zou kunnen zijn.  

Wat me tot dit vermoeden of besef bracht was de aanhaling van Nietzsche's Zarathustra die aan de mensen de uitdaging voorlegt: denk je eens in dat je één en hetzelfde leven tot in de eeuwigheid steeds opnieuw zou moeten leven.  

Als ik dat nu niet zo'n leuke gedachte vind, is daar een voor de hand liggende reden voor, namelijk dat ik vind dat ik niet op een goed of een ten volle geleefd leven kan terugkijken en moet ik mezelf de vraag stellen wat ik kan doen of veranderen, zodat ik de volgende jaren niet meer terug hoef te kijken op een stuk leven, dat ik niet opnieuw zou willen leven.  

Tot nu toe had ik altijd terug gekeken op mijn leven met de toch wel wijze gedachte dat 'ik deed wat ik deed met de kennis en de mogelijkheden die tot mijn beschikking waren op dat moment' en dat ik waarschijnlijk hetzelfde opnieuw zou doen in dezelfde omstandigheden.  Ik had geen spijt.  Maar het vooruitzicht dat leven telkens opnieuw, helemaal hetzelfde te leven, dat is iets heel anders.  Te weten alle angsten, twijfels, onzekerheden, verdriet, fouten, misstappen, enzovoort, telkens opnieuw te moeten meemaken, het is niet iets waar ik zou naar uitkijken.  Natuurlijk zou ik graag de geboorte van mijn kinderen en hun opgroeien opnieuw beleven, om maar één positief voorbeeld te noemen. Maar over een heel leven gezien wegen de positieve dingen in mijn leven niet op tegen die andere (tot nu toe).  Of zou dit een momentopname zijn?

Yalom meent dus dat één van de vele redenen die tot doodsangst leiden is: het besef je leven niet voluit geleefd te hebben zoals  je het zou willen geleefd hebben.  Het doet me denken aan een vriend die zo dikwijls gezegd heeft dat hij 'nog veel te goed had' en in die periode waarschijnlijk al wist dat hem niet veel tijd meer gegund was.  Hij probeerde krampachtig en op zijn manier, nog zoveel mogelijk uit zijn leven te halen en ervan te genieten.   Het doet me ook denken aan een uitspraak van dr. Wayne Dyer: 'Don't die with the music still inside you'.  Werk aan de winkel dus.

Het boek doet me ook opnieuw de angsten bekijken, die ik in de loop der jaren trachtte te overwinnen. Ik had ze altijd zuiver als 'angst voor iets bepaalds' bekeken.  Er zijn natuurlijk specifieke fobieën en sociale angsten die niets met de dood te maken hebben.  Maar zijn niet vele angsten ook eigenlijk angst voor de dood?  Als je bijvoorbeeld hoogtevrees hebt, dan ben je bang om te vallen. Wat gebeurd er als je valt?  Je kan je pijn doen, iets breken of in het ergste geval het leven laten.  Wanneer je watervrees hebt, ben je bang om te verdrinken, met andere woorden om dood te gaan.  Iemand die bang is in het donker, wat vreest die eigenlijk?  Monsters?  Geesten?  Overvallers?  Verkrachters? Zeker de laatste twee kunnen leiden tot een abrupt einde van je leven, dus is daar weer de doodsangst.  Iemand die bang is voor operaties en/of de narcose, is bang niet meer wakker te worden. Enzovoort.  

Zeker niet alle, maar vele angsten zijn terug te brengen tot doodsangst.  

Nu heeft deze angst ook iets positiefs: ze zorgt er voor dat we gevaar zien, herkennen en er naar handelen ten einde onszelf, en degenen waar wij verantwoordelijk voor zijn, in leven te houden.  Het wordt negatief als deze angst(en) je leven gaat bepalen of er zwaar gaat op wegen.

Ondanks het zware gegeven, is Tegen de zon in kijken heel positief.  Yalom reikt mensen, en ook therapeuten, positieve ideeën en mogelijkheden aan om met de angst voor de dood om te gaan.

Dit boek lezen is zeker één van de positieve dingen in mijn leven welk ik graag zou willen overdoen.